منبع عکس: عکاس: ناشناسفاضل خان ملقب به ملا علاالملک تونی، زاده شده در شهر تون فردوس کنونی یکی از معماران بزرگ ایران در قرن ۱۱ هجری بود. او این بنا را به همراهی شخصی به نام علیمردان خان ساخت. تراکم متفاوت بلوک های ساختمانی در این پروژه امکان ایجاد تراس ها و بام ها را در ارتفاعات مختلف فراهم کرده است و بام هر بلوک ساختمانی به یک باغ اختصاصی تبدیل شده است. حیاط های مرکزی مجتمع مسکونی اینترلیس به عنوان قلب این پروژه عمل میکنند. مجتمع مسکونی اینترلیس در واقع یک دهکدهی عمودی است. برای همین معماران ایرانی تا جای ممکن از امکانات محلی بهره میگرفتند.برای نمونه در ساخت تخت جمشید بهترین مصالح را از یک معدن در نزدیکی دشت مرغاب بهدست آوردند. ایران بهخاطر وجود معماران خلاق و هنرمند شهرت خاص خود را در معماری جهان دارد؛ از طرفی هنر معماران ایرانی فقط به مرزهای ایران محدود نیستند و بسیاری از آنها در خارج از ایران نیز طرحهای جذابی را پیاده کردند. بعد مصالح را با ارابههای چوبی به پارسه رساندند.
نیاز به مسکن را می توان در دو بعد کمی وکیفی خلاصه نمود که در بعد کمی درجه پاسخ گویی به نیاز بدون در نظر گرفتن کیفیت آن مد نظر است ولی در بعد کیفی مسائل و پدیده هایی مطرح می شوند که تا حد زیادی مربوط به وضعیت سلامت و رفاه ساکنان بوده وبا تمایلات فرهنگی، دینی واجتماعی و… جریان هوا و نور طبیعی توسط دریچه های زیادی که برای پارکینگ تعبیه شدهاند، وارد این فضا میشوند. مجتمع مسکونی اینترلیس توانسته است پارکینگ ها و فضا های زیر زمین را که از فضا های ناخوشایند پروژه ها به شمار میروند، به گونهای متفاوت ارائه دهد. بهطور کلی تاریخ معماری ایران را از منظر زمانی میتوان به چندین دوره تقسیم کرد.پنج هزار سال قبل از میلاد مسیح ایرانیان که زمستانها و تابستانها کوچ میکردند، شروع به ساخت خانههای سفالی و ابزارهای سنگی پیشرفته کردند. معماری ایرانی مدرن به چهار مقطع تقسیم میشود. این حیاط ها با زیبایی منحصر به فرد خود که پوشیده از گیاهان بومی هستند، فضایی برای تقسیم فعالیت ساکنین این مجتمع هستند. زمانی که معماری مدرن از زبان لوکوربوزیه هدف نهایی خود در طراحی مسکن را تبدیل خانه به ماشینی برای زندگی عنوان کرد، معماری مسکونی تحولی عمیق و بی سابقه را از سر گذراند.
در حال حاضر این باغ در اختیار دانشگاه شیراز است؛ باغ گیاهشناسی آن در اختیار دانشکده کشاورزی و ساختمان باغ در اختیار دانشکده حقوق قرار دارد. شروع معماری مدرن ایرانی از حدود سال ۱۳۰۰ به بعد است؛ زمانی که ایران بر اثر تحولات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی تغییر کرد، سیمای شهرها متحول شد و بناهای لازم برای زندگی جدید مانند ادارات، کارخانجات، بانکها، ایستگاههای راهآهن، دانشگاهها و همچنین واحدها و مجموعههای مسکونی جدید در شهرها به وجود آمدند.این بناها برخلاف بناهای قبل از تاریخ معاصر که بهدست معماران سنتی طراحی و ساخته میشدند، بهتدریج بهدست معماران تحصیلکرده طراحی شدند. کوشکها ساختمانهایی برونگرا بهحساب میآمدند که گرداگرد آنها باز بود و از هر سو به بیرون باز میشدند.ویژگی غیرقابلانکار آثار معماری و بناهایی مانند خانه، مسجد، مدرسه، کاروانسرا و حمام خصوصیت درونگرایانه آنها است؛ شاخصهای که ریشهای عمیق در مبانی و اصول اجتماعی- فلسفی ایرانی دارد. مجتمع مسکونی اینترلیس (The Interlace) که در سال ۲۰۱۳ توسط Ole Scheeren و OMA ساخته شد، یکی از نماد های معماری این کشور است. این ورزشگاه در واقع بخشی از مجموعه ورزشی آزادی است که بازیهای خانگی تیم ملی فوتبال ایران و همچنین دو تیم بزرگ پایتختنشین استقلال و پرسپولیس در آن برگزار میشود.طبق گزارشی که در مهرماه سال ۱۳۹۲ در بلیچر رپورت منتشر شد، ورزشگاه آزادی در میان ۲۰ ورزشگاه برتر جهان جای گرفت.
همچنین، انبوه درختان و پوشش گیاهی از زیر زمین آغاز شده است و تا سطح زمین ادامه پیدا میکند و علاوه بر اتصال این دو سطح به یکدیگر، باعث تشکیل یک فضای عمومی نیز میشود. پس از انتقال پایتخت ایران از اصفهان به شیراز، میدان نقش جهان اهمیت خود را بهتدریج از دست داد. این گنبد با ارتفاع ۴۸٫۵ و قطر دهانه ۲۵٫۵ در سال ۷۰۳ هجری قمری بهدستور الجایتو (سلطان محمد خدابنده) جهت انتقال جسد علی ابن ابیطالب امام اول شیعیان از نجف به سلطانیه ساخته شد. این پروژه نشان داد که حتی محیط هایی با تراکم بالای فضا های مسکونی نیز پتانسیل هایی برای طراحی منظر دارند و با خلاقیت و برنامه ریزی دقیق میتوان از آن ها استفاده کرد. گروه طراحی منظر این پروژه با آوردن پوشش گیاهی سطح های پایین تر به بالکن های واحد های مسکونی توانسته است طبیعت را تا طبقات میانی امتداد دهد. سطح اشغال شده توسط فضا های مسکونی و یا میزان تراکم آن ها برای این گروه طراحی اهمیت چندانی ندارد و آن ها اعتقاد دارند که همیشه باید فضایی برا اختصاص دادن به طبیعت وجود داشته باشد. فضا های سبز مانند ریه های هر شهر عمل میکنند و در میزان سلامت فیزیکی و روانی شهروندان تاثیر گذار هستند.
سبک پارسی نخستین سبک معماری ایران محسوب میشود و از دوره هخامنشی تا حمله اسکندر به ایران یعنی از سده ششم پیش از میلاد را در بر میگیرد. گنبد سلطانیه از نظر حجم، سبک معماری، رابطه فضاها، تناسبات موجود در اجزای مختلف، ایستایی و مقاومت بنا، و زیباییشناسی و تزیینات، نمونهای منحصربهفرد و نقطه تحولی در معماری اسلامی به شمار میآید.گنبد سلطانیه یا مقبره اولجایتو معروفترین بنای شهر سلطانیه و حتی کل استان زنجان است. معماران ایرانی موفقیتهای چشمگیری بهدست آوردند.در ادامه با برخی از معروفترین معماران ایرانی قدیمی و معاصر آشنا شویم. این بنا با نظارت خواجه رشیدالدین فاضل همدانی ساخته شده است، در واقع از ابتدا به قصد استفاده آرامگاهی ساخته شد. در زمان شاه عباس اول این میدان توسعه یافت و به فرم و شکل امروزی خود در آمد. معماری ایرانی متاثر از مبانی فلسفی و فرهنگی است و کاری جمعی بهحساب میآید؛ زیرا یک اثر معماری هیچوقت بهدست یکنفر شکل نمیگیرد؛ بلکه حاصل کار دهها، صدها یا هزاران نفر برای شکل دادن به یک بنا است.معماری نشان میدهد که مردم هر کشوری چگونه به دنیای پیرامون خود نگاه میکنند. این ورزشگاه تا قبل از انقلاب اسلامی ورزشگاه آریامهر نام داشت. این میدان قبل از انقلاب اسلامی میدان شهیاد نام داشت.
برداشت های نادرست از مدرنیسم مسکن را گاهاً تبدیل به جعبه های روی هم با نام آپارتمان ویا ساختن خانه های ردیفی بر روی قطعات کوچک و یک شکل بدون توجه به خصوصیات محلی و اقلیمی هر منطقه نمود. هوشنگ سیحون در سال ۲۰۱۲ بهعنوان یکی از چهرههای بزرگ فرهنگ و ادب ایران به کسب جایزه بیتا نائل شد. ساخت این بنا ۱۰ سال طول کشید. معمار و طراح این پل لیلا عراقیان و علیرضا بهزادی هستند. ساختمان سازی های کشور سنگاپور در مقیاس انبوه تعدادی از معمار های منظر و فعال های محیط زیست را نگران کرده بود که آیا این جنگل های بتنی تمام فضای سیارهی ما را خواهند پوشاند یا خیر؟ اینترلیس جایزه های معماری زیادی را کسب کرده است؛ اما بزرگترین جایزه برای یک معمار منظر، مراقبت از طبیعت و برانگیخته کردن احساس شادی در مردم است. زندگی کردن در نزدیکی طبیعت، مزایای زیادی برای ساکنین این مجتمع دارد. معماری ایرانی نوعی دانش بومی محسوب میشود که پیشینه تاریخی طولانی دارد و یکی از مهمترین بخشهای فرهنگ و هنر ایرانی به شمار میآید. بدیهی است مفهوم عمیق خانه و احساسی که فرد از این مفهوم دارد تا پایان عمر با اوست. در محوطه زیرین برج، چندین تالار نمایش، نگارخانه، کتابخانه و موزه قرار دارد.
از جمله این پروژهها میتوان به کتابخانه اسکندریه مصر، موزه ملی اسکاتلند، میدان ژاک کارتیه کانادا، کتابخانه کانسای ژاپن، طراحی شهری مونترال در سال ۲۰۰۰، بازسازی شهری سمرقند ازبکستان و طرح شهر جدید چانگلیوی چین اشاره کرد.بهرام شیردل در سال ۱۳۷۴ به ایران بازگشت. این نامگذاری بی دلیل نیست؛ زیرا که داریوش بوربور در سال ۱۳۴۵ شورای عالی شهرسازی ایران را بنیانگذاری کرد. علاوه بر ورزشگاه آزادی او طراحی ساختمانهای پرشماری را بر عهده داشته که از میان آنها میتوان به ساختمان شرکت نفت، مسجد دانشگاه تهران، ساختمان وزارت کشاورزی و وزارت کار و وزارت پست و تلگراف و تلفن، فرودگاه مهرآباد، کاخ مادر سعدآباد، کتابخانه کاخ نیاوران، ساختمان اداری صدا و سیما، موزه فرش تهران و ساختمان بورس تهران اشاره کرد. عمارت وسط، هسته مرکزی این باغ محسوب میشود و از نظر معماری، نقاشی، کاشی کاری و گچ بری از شاهکار های معماری زمان قاجار بهحساب میآید. این باغ یکی از سرشناسترین مکانهای گردشگری پاکستان محسوب میشود.
او و برادرش غیاثالدین شیرازی هر دو از معماران بنام دوره تیموری محسوب میشدند. او در ۲۴ سالگی و پس از فارغالتحصیلی از رشته معماری دانشگاه تهران در مسابقهای برای طراحی نمادی ایرانی اسلامی از «ایران مدرن» شرکت کرد. در اواخر این مرحله تاریخی معماری دوره اسلامی با تجهیزات و سلیقهای به شیوه ساسانیان از چنان جلوهای برخوردار بود که در دنیا کمنظیر است. شیردل مدرک کارشناسی را از دانشگاه تورنتو و کارشناسی ارشد را از آکادمی هنر کرنبروک میشیگان کسب کرد.بهرام شیردل از معمارانی است که بهخاطر روابط بینالمللی خوب توانسته پروژههایی در کلاس جهانی طراحی کند. این ویژگی های سطح زیر زمین این پروژه را به یک لایهی شاخص تبدیل کردهاند. این طرز تفکر ونگرش خاص در کشورهای در حال توسعه و من جمله ایران به سرعت راه یافته و با نامی تازه با نام سبک بساز و بساز بفروشی شهرهای ایران را در تسخیر خود درآورده و شیوه های سکونتی پیشین را در هم گسست. او تاکنون طرحهای جامع شهری و منطقهای متعددی از جمله طرح جامعه منطقه نوشهر-چالوس، طرح جامع سراسری کرانه دریای خزر و طرح جامع منطقه آبادان-خرمشهر را ارائه کرد. خانه مکانی است پر رمز وراز و دلنشین که همواره آکنده از روح و احساس سرزندگی و آرامش است.
او در طول عمر خود نمایشگاههای متعددی در ایران و خارج از ایران برپا کرد. معبد «مصیصرا» در شمال غربی ایران واقع در کوه تراشیده شده و همچنین صخره «بی فخریکا» در جنوب دریاچه ارومیه نمونههایی از آن هستند.معماری ایرانی در زمانهای مختلف از ابتدای عصر امپراتوری مادها از شکوه و عظمت بالایی برخوردار بود و به مرور پیشرفت کرد. تخت جمشید در محوطه وسیعی واقع شده که از یک طرف به کوه رحمت و از طرف دیگر به مرودشت محدود است. بلوک های ساختمانی این مجتمع که دور چند حیاط مرکزی بزرگ قرار گرفتهاند، در کنار کمک به گردش هوا توانستهاند دید های جذابی را ایجاد کنند. از گذشته های بسیار دور خانه برای انسان چیزی بیش از یک سرپناه صرف بود فضایی در شأن انسان که تمامی نیازهای سکونت خصوصی انسان را تأمین می نمود و بدون ایفای نقش یک سرپناه صرف تمامی خدمات و تسهیلات لازم برای بهتر زیستن انسان را فراهم می ساخت. معماری برج آزادی تلفیقی از معماری هخامنشی، معماری ساسانی و معماری اسلامی است. این کاخهای عظیم سلطنتی در کنار شهر پارسه ساخته شده است که یونانیان آن را پرسپولیس مینامند.معماری هخامنشی، هنری از نوع تلفیق و ابداع است که از سبک معماری بابل، آشور، مصر و شهرهای یونانی آسیای صغیر و قوم اورارتو اقتباس شد.
سبکهای معماری ایرانی برمبنای پیش از اسلام، پس از اسلام و معماری ایرانی مدرن تقسیمبندی میشوند. نام این سبک از تیره پارس برگرفته شده است که در این روزگاران بر کشور پهناور ایران فرمانروایی میکردند.سبک پارتی نام یکی از سبکهای معماری ایرانی مربوط به دوره اشکانیان (پارت) است. چهارمین سبک معماری ایرانی، سبک رازی است که بعد از سبکهای پارتی، پارسی و خراسانی تمام ویژگیهای خوب سه سبک قبل را داشت. او از آن زمان تاکنون پروژههای چشمگیری را در ایران طراحی و پیادهسازی کرده است. آن وقت چنان مصالح را میساختند که نیازمند به مصالح جاهای دیگر نباشد و به اصطلاح «خودبسنده» باشد. اصلی ترین هدایت کنندهی گروه طراحی محوطهی این پروژه خود طبیعت بود؛ اما گروه طراحی ICN فرا تر از انتظار ها عمل کرد و توانست یک محوطهی مسکونی با تراکم بالا را به یک مکان پایدار، سالم، اجتماعی و کاربردی تبدیل کند. معماری یکی از خلاقترین هنرها و بخش مهمی از هویت هر سرزمینی است. آنان مطابقت دارد. بدیهی است فضا به مفهوم فیزیکی و ریاضی آن تنها اندکی از نیازهای انسان را تأمین می نماید وتوجه صرف به آن بخش مهم ومعینی از موجودیت بشر یعنی علایق و احساسات و ارزش ها وعواطف او را روبه نابودی می نهد.
معماران ایرانی با ساماندهی اندامهای ساختمان در گرداگرد یک یا چند میانسرا، ساختمان را از جهان بیرون جدا میکردند و تنها یک هشتی این دو بخش را به هم پیوند میداد.خانههای درونگرا در اقلیم گرم و خشک، همچون بهشتی در دل کویر سایت senaghsh هستند. همچنین این ورزشگاه برای مدت زیادی در رسانههای مطرح جهان از جمله گاردین بهعنوان یکی از بزرگترین ورزشگاههای جهان مطرح بود. او چند سال به تدریس در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران مشغول بود.از فرمانفرمائیان آثار بسیار زیادی به جا مانده است. شیخ بهایی از مفاخر ایرانی محسوب میشود و از او آثار بسیاری در سیاست، ادبیات، حدیث، ریاضی، اخلاق، نجوم، عرفان، فقه و مهندسی بر جای مانده است.مهارت شیخ بهایی در ریاضی و معماری و مهندسی معروف بود. از این دوره سازههای معروف فراوانی مثل چهلستون، عالی قاپو و مسجد شاه (مسجد امام) برجای مانده است. از زمان آل زیار تا حمله مغول طرحهای دایره هشتگوش، ششگوش و مربع و مربع مستطیل تبدیل بناهای مساجد شبستانی به بناهای چهار ایوانی طاق و گنبد بسیار پیشرفت کرد و گونههای قوسی نوک تیز برای گنبد به کار رفت.پنجمین سبک معماری ایرانی سبک آذری است.
بخش جنوبی این پروژه از مسیر ها و پل های متعدد و فضا های طبیعی تشکیل شده است که از پوشش گیاهی و گونه های جانوری متنوعی برخوردار است و زیستگاه های حیات وحش تخریب نشدهاند. معماران تحصیلکرده را ابتدا معماران غیرایرانی و سپس معماران ایرانی که در خارج از ایران تحصیل کرده بودند و بعدتر معمارانی که در اولین مدرسه معماری ایران (در حدود سالهای ۱۳۲۰)، تحصیلکرده بودند، تشکیل میدادند. این عمارت از سه طبقه با تزئینات فراوان تشکیل شده است.تاریخ ساخت و بنیانگذار اولیه باغ ارم شیراز، بهدرستی مشخص نیست؛ ولی توصیفهایی از آن در سفرنامههای متعلق به قرن دهم و یازدهم هجری آمده است. برای ساختن این مسجد، رسول گرامی (ص) دستور میدهند سنگهای لاشه را از نزدیکترین کوه تهیه کنند و آنها را بهصورت خشکه چین یا بدون ملاط روی هم بچینند.ارتفاع دیوارها بهاندازه قدبلندترین مرد عرب تعیین میشود؛ البته در حالی که دستهایش را بلند کرده باشد.
بنابراین ایدهی اصلی طراحی محوطهی مجتمع مسکونی اینترلیس، فاصلهی کم فضا های مسکونی به این کمربند سبز و ادامه یافتن فضا های طبیعی از زیر زمین به طبقهی همکف و سپس طبقاتی میانی و در نهایت تا پشت بام بود. کار مرمت و بازسازی این بناها تا امروز بهطور مداوم ادامه دارد.در گرداگرد ميدان نقش جهان بناهای باشکوه و زيبايی چون مسجد شيخ لطفالله، مسجد جامع عباسی کاخ عالی قاپو و سر در قيصريه ساخته شدند که هر يک از آنها نمونهای درخشان از معماری دوره صفويه هستند. سیوسهپل یا پل اللهوردی خان پلی با ۳۳ دهانه، ۲۹۵ متر طول و ۱۴ متر عرض است که توسط اللهوردی خان اوندیلادزه روی زایندهرود در شهر اصفهان و همزمان با حکومت شاه عباس صفوی ساخته شده و محل برگزاری مراسم جشن آبپاشان و همچنین مراسم خاجشویان ارامنه اصفهان در دوره صفویه بوده است. ساختمانهای مجللی با دیوارهای آجری با نقاشیهایی با طرحهایی از انسانها در برجهای فلکی درختان و سایر شکلها تزیین شد، شهرنشینی توسعه یافت و کندهکاریهای سنگی به مرحلهای رسید که زیبایی چشمگیری به شوش بخشید.هزار سال قبل از میلاد مسیح بهدلیل عدم دسترسی به اسناد باستانشناسی، بهعنوان دوران سیاه پیشینه تاریخ معماری ایرانی شناخته میشود.